Ludzkość na przestrzeni ostatnich stuleci zrobiła ogromne postępy. Latamy w kosmos, udało nam się wyeliminowani niektóre choroby i opracowaliśmy sposób leczenia innych. Dysponujemy zaawansowaną techniką, a najdalsze zakątki świata nie są nam obce. Czy to możliwe, iż z takimi osiągnięciami jesteśmy coraz… głupsi?
Poziom IQ a postęp
Na początek optymistyczna informacja. Badacze zauważyli, iż wraz z postępem cywilizacyjnym następował wzrost średniego poziomu IQ. Korelacja ta najprawdopodobniej wynikała ze zmieniających się warunków życia. Z biegiem lat zyskaliśmy lepszy dostęp do edukacji i wszelkich źródeł wiedzy. Mogliśmy do woli ćwiczyć swój mózg. Statystycznie, polepszyły się również nasze warunki bytowe. Problem głodu na świecie został zmniejszony (choć niestety nie rozwiązany). Odżywione dzieci mogą prawidłowo się rozwijać i produktywniej ćwiczyć swój mózg.
Te pozytywne zmiany skończyły się jednak w pewnym momencie. W tym miejscu zapewne osoby w średnim wieku i starsze uśmiechną się z satysfakcją. Wszak zawsze wiedziały, że ta dzisiejsza młodzież jest jakaś taka… głupsza. Ale to nie do końca tak. Zatrzymanie się wzrostu średniego IQ można było zaobserwować już w latach 70. XX wieku, zatem to nie tylko problem “dzisiejszej młodzieży”. Z czasem tendencja do spadku poziomu inteligencji wraz z upływem czasu zaczęła się pogłębiać.
Czy jesteśmy coraz “głupsi”? Jak to możliwe?
Mogłoby się wydawać, że mamy obecnie mamy wszystko, aby się rozwijać. Nieograniczony dostęp do wiedzy, kursów, możliwość podjęcia kreatywnych działań, dostęp do nowoczesnej technologii. Co zatem mogło pójść nie tak? Istnieje kilka potencjalnych przyczyn tego stanu rzeczy. Trzeba jednak pamiętać, iż omawiane tu zjawisko jest stosunkowo nowo i wciąż wymaga dogłębniejszych badań.
Przebodźcowanie
Żyjemy w świecie ciągle zmieniających się świateł, dźwięków, zapachów. Zewsząd otaczają nas dynamicznie zmieniające się bodźce. Przyczynia się do tego rozwój nowej technologii. Sygnały wiadomości, powiadomień z mediów społecznościowych stanowią już niemal nieodłączną część naszej codzienności. Mnogość bodźców sprawia, iż trudniej jest nam się skupić. To z kolei negatywnie wpływa na nasze zdolności poznawcze i proces uczynienia się. Warto przy tym zauważyć, iż media, z których najczęściej korzystamy “podkręcają” nasze trudności z koncentracją. Nie jesteśmy w stanie oglądać dłuższych filmów? Odpowiedzią na to jest TikTok. Również inne media wprowadziły możliwość nagrywania i udostępniania krótkich filmików. To tylko przykład tego jak współczesny świat i postęp technologiczny obniża nam poprzeczkę własnego rozwoju.
Edukacja
To może brzmieć absurdalnie, ale edukacja, a ściślej mówiąc system edukacyjny, może wpływać negatywnie na nasz poziom IQ. Należy przy tym podkreślić, że problem ten nie dotyczy jedynie polskiej oświaty. ma on raczej charakter globalny. Co zatem poszło nie tak?
Obecny system edukacyjny oparty jest o nieustanne testowanie i budowanie rankingów. Niestety, poszliśmy w tym tak daleko, iż zdanie testów na określonym poziomie stało się celem samym w sobie. Z tej przyczyny rozwój, poznawanie świata, zaspakajanie ciekawości, nie stanową już tak istotnego miejsca w procesie edukacji. Paradoksalnie, w wielu szkołach nauka przestała rozwijać zdolności poznawcze. Proces edukacyjny, który kilka dekad temu stanowił fundament postępu, dziś wydaje się ten postęp hamować.
Można również zauważyć, iż w wielu systemach edukacji, uczniowie mają za zadanie jedynie uczenie się na pamięć określonej partii materiału. Szkołą nie kształtuje umiejętności samodzielnego myślenia, dostrzegania związków przyczynowo-skutkowych. Co więcej, w niektórych przypadkach wręcz zabija ciekawość świata i chęć dalszego rozwoju. W masowej szkole nie ma bowiem miejsca na indywidualizm. To, czego będzie się uczył dany uczeń wynika wyłącznie z jego wieku, a nie predyspozycji, czy zainteresowań.
Kliknij, aby przeczytać więcej na temat problemów w edukacji.
Media
Media dla wielu z nas stanowią pierwsze źródło wiedzy o świecie. Mowa tu zarówno o przestarzałych już dziś formach, takich jak prasa radio, czy telewizja, jak i o tym najpotężniejszym obecnie medium, czyli Internecie (ciekawostka: w USA odbiorcy najwięcej czasu poświęcali oglądaniu telewizji w latach 2007-2011; tak, wtedy był już powszechnie dostępny Internet). Treści, jakie eksponowane są za pośrednictwem mediów audiowizualnych stopniowo zaczęły zmieniać swój charakter. Z edukacyjno-informacyjnych przekształciły się w kanały o charakterze rozrywkowym. Rzecz jasna, treści edukacyjne również występują w przestrzeni Internetu (w telewizji znacznie mniej, jednak również się pojawiają). Problem w tym, że trzeba umieć i chcieć do nich dotrzeć. W samej rozrywce również nie ma nic złego. Kłopotliwa jest natomiast kwestia czasu, jaki jej poświęcamy. Przeglądanie memów, oglądanie programów rozrywkowych to zajęcie, które wciąga i zabiera czas, który można by poświęcić na bardziej produktywne czynności. Istotnym czynnikiem w sferze oddziaływania mediów na funkcjonowanie człowieka okazuje się również jego wiek. Włoscy badacze wykazali, iż wczesna ekspozycja na programy telewizyjne o charakterze rozrywkowym negatywnie wpływa na zdolności poznawcze. U dzieci, które do 10 roku życia poświęciły wiele czasu na oglądanie tego rodzaju treści, można było zauważyć również problemy z czytaniem i liczeniem.
Warto również zauważyć, iż media (w szczególności telewizja) mogą wpływać negatywnie na postrzeganie świata. Funkcja rozrywkowa, choć dominująca, nie zniwelowała całkowicie funkcji informacyjnej. Okazuje się jednak, iż znaczna część przekazów medialnych pozostaje nacechowana ideologicznie. Media nie przekazują wiedzy o świecie, ale jakąś jego wizję. Problem ten nie dotyczy tylko Polski.
Jedzenie
Coraz więcej produktów spożywczych jest nie najlepszej jakości. Problem dotyczy nie tylko powszechnie dostępnego wysokoprzetworzonego jedzenia, które nie wpływ pozytywnie na funkcjonowanie naszego mózgu, a co za tym idzie – rozwijanie zdolności poznawczych. Mowa tu także np. o warzywach i owocach. W ostatnim czasie wiele mówi się na temat zmniejszenia wartości odżywczych w tych produktach. Z czego to wynika? Przyczyny mogą być różne, jednak najistotniejszą wydaje się nadmierna ingerencja człowieka w uprawę roślin. Mowa tu przede wszystkim o używaniu środków chemicznych sprzyjających szybkiemu wzrostowi roślin. Zaleca się, aby warzywa i owoce stanowiły podstawę naszej diety. Jest to oczywiście słuszne zalecenie, jednak trzeba brać pod uwagę pochodzenie owych produktów.
Co dalej?
Trudno powiedzieć. Być może spadek średniego IQ będzie się pogłębiać. Być może nasz organizm na tyle przyzwyczai się do zmiennych warunków dzisiejszego świata, ze zacznie sobie radzić z niektórymi czynnikami. Wreszcie, być może, sami jako ludzkość, zaczniemy zdawać sobie sprawę z tego, że na wiele z tych czynników mamy wpływ…
Skomentuj