Cywilizacja starożytnego Egiptu trwała od 3300 do 525 r. p.n.e. To prawdopodobnie tam powstała koncepcja zdrowia, gdyż niektóre z najwcześniejszych zapisów dotyczących opieki medycznej pochodzą właśnie ze starożytnego Egiptu. Starożytni Egipcjanie wierzyli głównie w modlitwę jako rozwiązanie problemów zdrowotnych, ale mieli też naturalne lekarstwa, takie jak np. zioła. Egipcjanie tworzyli rozwinięte, dobrze zorganizowane społeczeństwo, które dysponowało takimi narzędziami jak matematyka czy słowo pisane. Dzięki temu pozostawili ślady swojej działalności.
Społeczeństwo egipskie a medycyna
Starożytni Egipcjanie uważali, że bogowie, demony i duchy odgrywają kluczową rolę w wywoływaniu chorób. Lekarze byli zdania, że duchy blokują kanały w organizmie, co wpływa na sposób jego pracy. Praca medyków polegała na szukaniu sposobów na odblokowanie owych kanałów. Używali połączenia modlitwy i naturalnych – lub nie duchowych – środków.
Zawód uzdrowiciela pozostawał w ścisłym związku z religią – większość uzdrowicieli była również kapłanami. Z czasem jednak pojawił się zawód „lekarza medycyny”. Fakt, że starożytni Egipcjanie mieli systemy liter i cyfr, oznaczał, że byli w stanie zapisywać i rozwijać pomysły oraz dokonywać obliczeń. Udokumentowana starożytna egipska literatura medyczna jest jedną z najstarszych obecnie istniejących.
Starożytni Egipcjanie mieli zorganizowaną gospodarkę i system rządów, konwencje społeczne i odpowiednio egzekwowane prawa. Prowadzili osiadły tryb życia (wcześniej miejscowa ludność prowadziła głównie koczownicze życie). Postęp oraz stabilność pozwoliły na rozwój badań medycznych.
Ponadto w starożytnym Egipcie istniała bogata część społeczeństwa. Osoby zamożne miały czas na naukę, gdyż nie były zmuszane podejmować niewolniczej pracy. Mogły sobie także pozwolić na opiekę medyczną, co w przypadku osób ubogich było niemożliwe.
Starożytni Egipcjanie byli także handlarzami. Pokonywali duże odległości, wracając z ziołami i przyprawami z dalekich krajów. Te doświadczenia pozwalały im z kolei tworzyć nowe medykamenty.
Praktyka lekarska i papirus Ebersa
Archeolodzy znaleźli szereg pisemnych zapisów opisujących praktyki medyczne starożytnego Egiptu, w tym papirus Ebersa. Dokument ten zawiera ponad 700 lekarstw i magicznych formuł oraz dziesiątki zaklęć mających na celu odpieranie demonów wywołujących choroby. Autorzy spisali je prawdopodobnie około 1500 roku p.n.e., ale dokument może zawierać kopie materiału z 3400 roku p.n.e. Są to jedne z najstarszych zachowanych istniejących dokumentów medycznych.
Zwój dostarcza dowodów na pewne rzetelne procedury naukowe. Wydaje się, że lekarze mieli dość dobrą wiedzę na temat budowy kości i pewną świadomość działania mózgu i wątroby.
Serce
Według Papirusu Ebersa, centrum dopływu krwi do organizmu stanowi serce, a każdy zakątek ciała jest połączony z naczyniami. Serce było miejscem spotkania naczyń, które niosły łzy, mocz, nasienie i krew.
Choroby psychiczne
Dokument szczegółowo opisuje charakterystykę, przyczyny i leczenie zaburzeń psychicznych, takich jak demencja i depresja. Wydaje się, że starożytni Egipcjanie postrzegali choroby psychiczne jako połączenie zablokowanych kanałów i wpływu złych duchów i wściekłych bogów.
Planowanie rodziny
Zwój zawiera sekcję dotyczącą kontroli urodzeń, tego jak stwierdzić, czy kobieta jest w ciąży oraz innych problemów ginekologicznych
W zwoju można odnaleźć też porady dotyczące:
- problemów skórnych
- problemów stomatologicznych
- chorób oczu
- chorób jelit
- pasożytów
- leczenia chirurgicznego ropni i guzów
Porady medyczne
Niektóre zalecenia, które wówczas wydawali lekarze, nawet dziś wydają się rozsądne.
Starożytni medycy radzili ludziom mycie i golenie ciała, aby zapobiegać infekcjom, ostrożnie się odżywiać i unikać nieczystych zwierząt i surowych ryb.
Jednak niektóre rady mogą współcześnie wywoływać rozbawienie. Na przykład wkładanie zatyczek z krokodylich odchodów do wejścia pochwy było metodą kontroli urodzeń. Ludzie używali również łajna do rozpraszania złych duchów.
Stomatologia
Egipcjanie zajmowali się również stomatologią. Próchnica była powszechnym problemem. Wydaje się, że Egipcjanie nie wyrywali zębów. Stosowali natomiast środki zaradcze w postaci:
- kminku, kadzidła i cebuli w leczeniu obrzęków dziąseł
- opium w leczeniu bólu
- wiercenia otworów w szczęce w celu drenażu ropnia
Operacje
Lekarze egipscy przechodzili szkolenie i potrafili skutecznie naprawić złamane kości i zwichnięte stawy.
Chirurgia podstawowa – czyli zabiegi wykonywane blisko powierzchni skóry lub na skórze – była powszechną umiejętnością, a lekarze wiedzieli, jak skutecznie zszyć rany. Używali bandaży i wiązali w nie produkty roślinne, takie jak liście wierzby, w celu leczenia stanów zapalnych .
Nie wykonali jednak operacji w głąb ciała, prawdopodobnie dlatego, że nie było środków znieczulających ani antyseptycznych. Warto jednak zauważyć, że chirurdzy dysponowali szeregiem narzędzi, takich jak szczypce, kleszcze, łyżki, piły, pojemniki z płonącym kadzidłem, haczyki i noże.
Urazy i choroby
Egipscy lekarze twierdzili, że istnieją trzy rodzaje urazów:
Urazy uleczalne – natychmiast się nimi zajmowali
Urazy zakwestionowane – lekarz uważał, że nie zagrażają życiu i że pacjent może przeżyć bez interwencji. Medyk obserwował poszkodowanych. Jeśli przeżywali, czasem podejmował interwencję.
Nieuleczalne dolegliwości – lekarz nie interweniował.
Typowe dolegliwości pacjentów obejmowały:
- przeziębienie
- problemy trawienne
- bóle głowy
Na poszczególne choroby radzono następujące sposoby leczenia:
- Astma: miód i mleko, sezam, kadzidło;
- Oparzenia i choroby skóry: aloes;
- Ból: tymianek;
- Problemy z trawieniem: jałowiec, mięta, czosnek i drzewo sandałowe;
- Nieświeży oddech: mięta, kminek;
- Padaczka: kamfora;
- Wymioty: mięta, aby to zatrzymać i nasiona gorczycy, aby to spowodować.
Zdrowie publiczne
Jak łatwo można się domyślić, w starożytnym Egipcie nie istniała struktura zdrowia publicznego, jaką znamy dzisiaj. Nie było kanalizacji, systematycznej opieki medycznej czy higieny publicznej. Niemniej, czystość była ważną częścią egipskiego życia, a domy miały podstawowe łaźnie i toalety.
Dla Egipcjan ważny był wygląd i sposób użycia makijażu. Głównym jego celem było spełnienie wymagań społecznych i religijnych, chociaż wiele osób nosiło makijaż wokół oczu, aby chronić je przed chorobami. Stanowił on zatem formę ochrony zdrowia
Częstym problemem była malaria. W upalne miesiące ludzie używali moskitier, aby chronić się przed nią oraz innymi chorobami. Moskitiery miały też zapobiegać ukąszeniom owadów.
Kapłani regularnie myli siebie, swoje ubrania i naczynia do jedzenia. Pomagało to chronić ich zdrowie, chociaż robili to z powodów religijnych.
Skomentuj