Tarczyca to mały gruczoł w kształcie motyla znajdujący się u podstawy szyi.. Jest częścią skomplikowanej sieci gruczołów tworzących układ hormonalny. Układ hormonalny odpowiada za koordynację wielu czynności organizmu. Tarczyca wytwarza hormony regulujące metabolizm organizmu. Gdy tarczyca wytwarza za dużo hormonów (nadczynność tarczycy) lub za mało (niedoczynność tarczycy), może wystąpić kilka różnych zaburzeń. W ostatnim czasie coraz więcej mówi się na temat chorobie Hashimoto. Jednak w obrębie tarczycy mogą wystąpić także inne schorzenia. Poznaj najczęstsze choroby i zaburzenia tarczycy.
Nadczynność tarczycy
W nadczynności tarczycy, gruczoł ten wytwarza zbyt wiele hormonów. Nadczynność tarczycy dotyka około 1 procent kobiet. Rzadziej występuje u mężczyzn.
Choroba Gravesa-Basedowa jest najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy, dotykającą około 70 procent osób z nadczynnością tarczycy. Guzki na tarczycy – stan zwany wolem guzkowym toksycznym lub wole wieloguzkowym. Mogą również powodować nadprodukcję hormonów gruczołu.
Nadmierna produkcja hormonów tarczycy prowadzi do objawów takich jak:
- niepokój,
- nerwowość,
- zaburzenia rytmu serca,
- drażliwość,
- zwiększona potliwość,
- lęk,
- problemy ze snem,
- łamliwe włosy i paznokcie,
- słabe mięśnie,
- utrata wagi,
- wyłupiaste oczy (w chorobie Gravesa).
Diagnostyka i leczenie
Badanie krwi mierzy poziom hormonu tarczycy (tyroksyny lub T4 ) i hormonu tyreotropowego (TSH) we krwi. Przysadka mózgowa uwalnia TSH, aby pobudzić tarczycę do produkcji hormonów. Wysoki poziom tyroksyny i niski poziom TSH wskazują na nadczynność tarczycy.
Leki na nadczynność blokują nadmierną produkcję hormonów lub tez uszkadzają ten gruczoł.
- Leki przeciwtarczycowe, takie jak metimazol (tapazol), zapobiegają wytwarzaniu hormonów przez tarczycę.
- Duża dawka radioaktywnego jodu uszkadza tarczycę. Przyjmujesz to jako pigułkę doustnie. Gdy twoja tarczyca pobiera jod, wciąga również radioaktywny jod, który uszkadza gruczoł.
- Można przeprowadzić operację usunięcia tarczycy.
Jeśli masz leczenie lub operację radioaktywnego jodu, która niszczy tarczycę, rozwinie się niedoczynność tarczycy i będziesz musiał codziennie przyjmować hormon tarczycy.
Niedoczynność tarczycy
Niedoczynność tarczycy jest przeciwieństwem nadczynności tarczycy. Tarczyca jest nieaktywna i nie może wytwarzać wystarczającej ilości hormonów. Niedoczynność tarczycy jest często spowodowana zapaleniem tarczycy Hashimoto lub uszkodzeniem spowodowanym radioterapią .
Zbyt mała produkcja hormonów tarczycy prowadzi do objawów takich jak:
- zmęczenie,
- sucha skóra,
- zwiększona wrażliwość na zimno,
- problemy z pamięcią,
- zaparcia,
- depresja,
- przybranie na wadze,
- słabość,
- wolne tętno.
Diagnostyka i leczenie
Lekarz przeprowadzi badania krwi, aby zmierzyć poziom TSH i hormonów tarczycy. Wysoki poziom TSH i niski poziom tyroksyny mogą oznaczać niedoczynność tarczycy. Te poziomy mogą również wskazywać, że twoja przysadka mózgowa uwalnia więcej TSH, aby spróbować pobudzić tarczycę do wytwarzania hormonu.
Głównym sposobem leczenia niedoczynności tarczycy jest przyjmowanie tabletek zawierających hormon tarczycy. Ważne jest, aby dobrać odpowiednią dawkę, ponieważ przyjmowanie zbyt dużej ilości hormonu tarczycy może powodować objawy nadczynności tarczycy.
Zapalenie tarczycy Hashimoto
Zapalenie tarczycy Hashimoto jest również znane jako przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy. Jest to najczęstsza przyczyna niedoczynności tarczycy. Może wystąpić w każdym wieku, ale najczęściej występuje u kobiet w średnim wieku. Choroba występuje, gdy układ odpornościowy organizmu omyłkowo atakuje i powoli niszczy tarczycę i jej zdolność do wytwarzania hormonów.
Niektóre osoby z łagodnymi przypadkami zapalenia tarczycy Hashimoto mogą nie mieć wyraźnych objawów. Choroba może utrzymywać się przez lata, a objawy są często subtelne. Nie są również specyficzne, co oznacza, że naśladują objawy wielu innych schorzeń. Objawy obejmują:
- zmęczenie,
- depresja
- zaparcia,
- łagodny przyrost masy ciała,
- sucha skóra,
- suche, wypadające włosy,
- blada, opuchnięta twarz,
- obfite i nieregularne miesiączki,
- nietolerancja na zimno,
- powiększona tarczyca lub wole.
Diagnostyka i leczenie
Badanie poziomu TSH jest często pierwszym krokiem podczas badania przesiewowego pod kątem wszelkiego rodzaju zaburzeń tarczycy. Twój lekarz może zlecić badanie krwi, aby sprawdzić podwyższony poziom TSH, a także niski poziom hormonu tarczycy ( T3 lub T4), jeśli doświadczasz niektórych z powyższych objawów. Zapalenie tarczycy Hashimoto jest chorobą autoimmunologiczną, więc badanie krwi wykaże również nieprawidłowe przeciwciała, które mogą atakować tarczycę.
Nie ma jednego skutecznego lekarstwa na zapalenie tarczycy Hashimoto. Leki hormonalne są często stosowane w celu podniesienia poziomu hormonów tarczycy lub obniżenia poziomu TSH. Może również pomóc złagodzić objawy choroby. W rzadkich zaawansowanych przypadkach Hashimoto może być konieczna operacja w celu usunięcia części lub całości tarczycy. Zaburzenie jest zwykle wykrywane we wczesnym stadium i pozostaje stabilna przez lata, ponieważ postępuje powoli.
Choroba Gravesa-Basedowa
Choroba Gravesa-Basedowa została nazwana na cześć lekarza, który jako pierwszy opisał ją ponad 150 lat temu. Jest to najczęstsza przyczyna nadczynności tarczycy.
Jest to choroba autoimmunologiczna, która pojawia się, gdy układ odpornościowy organizmu omyłkowo atakuje tarczycę. Może to spowodować, że gruczoł nadprodukuje hormon odpowiedzialny za regulację metabolizmu.
Choroba jest dziedziczna i może rozwijać się w każdym wieku u mężczyzn i kobiet, ale znacznie częściej występuje u kobiet w wieku od 20 do 30 lat. Inne czynniki ryzyka to stres, ciąża i palenie.
Kiedy we krwi występuje wysoki poziom hormonu tarczycy, układy organizmu przyspieszają i powodują objawy typowe dla nadczynności tarczycy. Obejmują one:
- lęk,
- drażliwość,
- zmęczenie,
- drżenie rąk,
- przyspieszone lub nieregularne bicie serca,
- nadmierna potliwość,
- trudności ze snem,
- biegunka,
- zmieniony cykl menstruacyjny,
- wole,
- wyłupiaste oczy i problemy ze wzrokiem.
Diagnostyka i leczenie choroby Gravesa-Basedowa
Proste badanie fizykalne może ujawnić powiększoną tarczycę, powiększone wyłupiaste oczy i oznaki wzmożonego metabolizmu, w tym szybki puls i wysokie ciśnienie krwi. Lekarz zleci również badania krwi w celu sprawdzenia wysokiego poziomu T4 i niskiego poziomu TSH, które są objawami choroby Gravesa. Można również zastosować test wychwytu radioaktywnego jodu, aby zmierzyć, jak szybko tarczyca wchłania jod. Wysokie wchłanianie jodu jest zgodne z chorobą Gravesa-Basedowa.
Nie ma leczenia, które powstrzymałoby układ odpornościowy przed atakowaniem tarczycy i powodowaniem nadprodukcji hormonów. Jednak objawy choroby Gravesa-Basedowa można kontrolować na kilka sposobów, często za pomocą kombinacji leczenia:
- beta-blokery do kontrolowania szybkiego tętna, lęku i pocenia się
- leki przeciwtarczycowe zapobiegające wytwarzaniu nadmiernych ilości hormonu przez tarczycę
- radioaktywny jod do zniszczenia całości lub części tarczycy
- operacja usunięcia tarczycy, opcja stała, jeśli nie tolerujesz leków przeciwtarczycowych lub radioaktywnego jodu
Skuteczne leczenie nadczynności tarczycy zwykle skutkuje niedoczynnością tarczycy. Od tego momentu będziesz musiał przyjmować leki zastępujące hormony. Choroba Gravesa-Basedowa może prowadzić do problemów z sercem i łamliwości kości, jeśli nie jest leczona.
Guzki tarczycy
Guzki tarczycy to narośle, które tworzą się na lub w tarczycy. Około 1% mężczyzn i 5% kobiet żyjących w krajach o wysokiej zawartości jodu ma guzki tarczycy, które są wystarczająco duże, aby je wyczuć. Około 50% ludzi będzie miało guzki, które są zbyt małe, by je wyczuć.
Przyczyny nie zawsze są znane, ale mogą obejmować niedobór jodu i zapalenie tarczycy Hashimoto. Guzki mogą być stałe lub wypełnione płynem.
Większość z nich jest łagodna, ale w niewielkim odsetku przypadków mogą być również rakowe. Podobnie jak w przypadku innych problemów związanych z tarczycą, guzki występują częściej u kobiet niż u mężczyzn, a ryzyko u obu płci wzrasta wraz z wiekiem.
Większość guzków tarczycy nie powoduje żadnych objawów. Jeśli jednak urosną wystarczająco duże, mogą powodować obrzęk szyi i prowadzić do trudności w oddychaniu i połykaniu, bólu.
Niektóre guzki wytwarzają hormon tarczycy, powodując nienormalnie wysoki poziom we krwi. Kiedy tak się dzieje, objawy są podobne do objawów nadczynności tarczycy i mogą obejmować:
- szybki puls,
- nerwowość,
- zwiększony apetyt,
- drżenia,
- utratę wagi,
- wilgotną skórę.
Z drugiej strony objawy będą podobne do niedoczynności tarczycy, jeśli guzki są związane z chorobą Hashimoto, która powoduje:
- zmęczenie,
- przybranie na wadze,
- wypadanie włosów,
- suchą skórę,
- nietolerancję zimna.
Diagnostyka i leczenie guzków tarczycy
Większość guzków wykrywa się podczas normalnego badania fizykalnego. Można je również wykryć podczas USG, tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego. Po wykryciu guzka inne procedury – test TSH i skan tarczycy – mogą sprawdzić nadczynność lub niedoczynność tarczycy. Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa służy do pobrania próbki komórek z guzka i określenia, czy guzek jest rakowy.
Łagodne guzki tarczycy nie zagrażają życiu i zwykle nie wymagają leczenia. Zazwyczaj nie robi się nic, aby usunąć guzek, jeśli nie zmienia się on w czasie. Twój lekarz może wykonać kolejną biopsję i zalecić radioaktywny jod, aby zmniejszyć guzki, jeśli rosną.
Guzki rakowe są dość rzadkie – dotykają mniej niż 4% populacji. Leczenie zalecane przez lekarza będzie się różnić w zależności od rodzaju nowotworu. Leczeniem z wyboru jest zwykle usunięcie tarczycy przez operację. Radioterapia jest czasami stosowana z operacją lub bez. Chemioterapia jest często wymagana, jeśli rak rozprzestrzenia się na inne części ciała.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat chorób tarczycy i sposobów radzenia sobie z nimi, sięgnij po książkę S.O.S dla tarczycy. Dieta w Hashimoto Anny Kowalczyk i Tomasza Antoniszyna
Skomentuj