Na co pomaga żurawina? Łatwiej napisać, na co nie pomaga… Dietetyk kliniczny Małgorzata Różańska zebrała wszystkie dobroczynne właściwości tej niezwykłej jagody:
Żurawina nazywana jest inaczej jagodą błotną, borówką błotną lub jagodą czerwoną. Jest wieloletnią, zimozieloną, niskopienną krzewinką występującą powszechnie na torfowiskach Europy, Syberii, Stanów Zjednoczonych i Kanady. Żurawina zaliczana jest do rodziny żurawinowatych (Oxycoccaceae) (według systemu Reveala) lub do rodziny wrzosowatych (Ericaceae) (według innych systemów klasyfikacyjnych). Owoce żurawiny to kwaśne w smaku czerwone jagody. Znanych jest prawie 200 odmian żurawiny.
W Polsce spotykane są jej trzy gatunki: żurawina błotna, żurawina drobnoowocowa (inaczej drobnolistkowa) oraz żurawina wielkoowocowa, która sprowadzona została z Ameryki. Dwa pierwsze zasiedlają torfowiska wysokie i przejściowe – głównie Pomorza, Pojezierza Mazurskiego, Lubelszczyzny i Podkarpacia.
Żurawinę można uprawiać w ogrodzie, najczęściej jest to żurawina wielkoowocowa, która ma większe jagody. Owoce dojrzewają jesienią i wtedy są zbierane, ale można zbierać je również po przymrozkach, nawet wczesną wiosną (owoce żurawiny są odporne na mróz do minus 26°C).
W handlu dostępne są suszone oraz mrożone owoce, sok z żurawiny, jak również cała gama produktów spożywczych z udziałem żurawiny: konfitury, dżemy, herbaty. Stosuje się ją także jako dodatek do sosów, napojów czy jogurtów. Dostępna jest także w postaci suchych ekstraktów z owoców, w kapsułkach bądź tabletkach.
Świeżą żurawinę jesienią można dostać na targu. Kupuję jej wtedy jak najwięcej. Wyciskam sok, który pasteryzuję. Część owoców zamrażam. Kupuję też żurawinę, którą dodaję do musli i ciast. Jedna uwaga: suszona żurawina ma z reguły bardzo dużo cukru, dlatego zanim zaopatrzysz się w ten produkt, sprawdź jego skład. Żurawinę bez dodatku cukru także można dostać, choć jest to o wiele trudniejsze. Pamiętaj, by czytać etykiety!
Owoce żurawiny znane są od wieków i na stałe wpisały się w tradycje wielu regionalnych kuchni. Przetwory z żurawiny (takie jak konfitury) są doskonałym dodatkiem do różnego rodzaju mięs i pasztetów. W moim rodzinnym domu nie było zwyczaju jedzenia żurawiny, wniósł go do mojej kuchni mój mąż, który wprost nie wyobrażał sobie smaku pieczonej kaczki czy pasztetu bez żurawiny.
Uwaga:
Wiele z przetworów żurawinowych (soki, suszona żurawina) zawiera cukier, syrop kukurydziany lub syrop glukozowo-fruktozowy. Doradzam czytanie etykiet! Wybieraj tylko 100-procentowe soki lub suszoną żurawinę. Jesienią zaopatrz się w świeżą żurawinę i dodawaj do przygotowywania dań.
Na co pomaga żurawina?
Żurawina znana jest przede wszystkim ze skuteczności w zapobieganiu infekcji dróg moczowych i pęcherza. Ale to nie wszystko, na co ją stać. Jej wpływ na nasz organizm jest o wiele większy.
Żurawinę od wieków stosowano w tradycyjnej medycynie ludowej. Głównie wykorzystywano ją jako środek leczniczy w reumatyzmie, zapaleniach śluzówki jamy ustnej, przeziębieniach, problemach z układem pokarmowym oraz w leczeniu chorób układu moczowego. Skład chemiczny jagód żurawiny poznano dopiero kilkaset lat później, a mechanizmy działania poszczególnych składników są badane do tej pory. Obecnie liczne badania kliniczne oraz badania in vitro potwierdzają zastosowanie żurawiny. Jej potencjał terapeutyczny obejmuje m.in. działanie przeciwnowotworowe, przeciwpróchnicze, przeciw dolegliwościom żołądkowo-jelitowym powiązanym z zakażeniem Helicobacter pylori, ochronne na serce oraz przeciwwirusowe (reowirus, rotawirus i wirus grypy). Najobszerniejsze badania nad żurawiną dotyczą jej zastosowania w zapobieganiu i leczeniu zakażeń układu moczowo-płciowego. Obecnie żurawina jako roślina lecznicza staje się coraz bardziej popularna, a jej wartości wydają się nie do przecenienia.
Duże możliwości lecznicze owoców żurawiny wynikają z bogatego składu zawartego w nich soku. Znajdziemy w nim m.in. liczne kwasy organiczne, polifenole, terpeny i inne. W żurawinie znajdują się należące do hydroksykwasów kwasy: cytrynowy i jabłkowy, do kwasów aromatycznych: kwas chinowy, benzoesowy i p-hydroksyfenylooctowy, do fenolokwasów: salicylowy i elagowy. Jagody żurawiny, podobnie jak inne owoce jagodowe, są bogate w związki polifenolowe, do których zalicza się kwercetynę, kemferol i rutynę. Do polifenoli należą także proantocyjanidyny, których obecnością na tle innych produktów wyróżniają się owoce żurawiny. Proantocyjanidyny wykazują szczególnie silne właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. W żurawinie występują one w dużych ilościach, osiągają 50% objętości suchej masy sproszkowanych owoców lub 2 g na litr soku. To głównie dzięki nim żurawina ma właściwości lecznicze w chorobach układu moczowego, ale i inne, które poznasz już za moment.
Nasza superbohaterka stanowi także doskonałe źródło witamin, szczególnie witaminy C oraz innych witamin w mniejszych ilościach: beta-karotenu, B1, B2. Owoce żurawiny i pochodzący z nich sok dostarczają także składników mineralnych: potasu i wapnia.
Jakim chorobom zapobiega żurawina i w jaki sposób leczy?
Leczenie i profilaktyka chorób dróg moczowych
Większość osób żurawinę kojarzy z leczniczym działaniem wykorzystywanym w zapaleniach dróg moczowych. To działanie jest szczególnie znane kobietom, bo na te schorzenie są one bardziej narażone od mężczyzn. Powodem są przede wszystkim różnice anatomiczne w budowie kobiety i mężczyzny. Drobnoustroje najczęściej wnikają do dróg moczowych przez cewkę moczową. Kobiety mają krótszą cewkę moczową, dlatego bakterie łatwiej dostają się do pęcherza. Jednocześnie cewka moczowa kobiety jest bliżej odbytnicy, co ułatwia przeniesienie stamtąd bakterii chorobotwórczych. Statystycznie co trzecia kobieta przynajmniej raz w życiu przechodzi zapalenie dróg moczowych. Najczęstszą przyczyną zakażeń pęcherza i cewki moczowej są szczepy bakterii Escherichia coli. Bakterie te na powierzchni mają rzęski (tzw. fimbrie), dzięki którym przyczepiają się do nabłonka dróg moczowych, co ułatwia im kolonizację układu moczowego.
Pierwsze informacje na temat działania żurawiny w schorzeniach dróg moczowych pojawiły się już w pierwszej połowie dwudziestego wieku. W 1914 roku badacz Blatherwick wykrył w żurawinie kwas benzoesowy, a w moczu osób spożywających jej przetwory – kwas hipurowy. Na podstawie tych wyników długo sądzono, że swoje lecznicze działanie w zakażeniach dróg moczowych żurawina zawdzięcza zakwaszaniu moczu. Obniżone pH działa zabójczo na szczepy Escherichia coli obecne w drogach moczowych, jednak jak się okazuje, nie w wystarczającym stopniu.
Dalsze badania naukowe dowiodły, że chodzi o co innego. Mianowicie za zabójcze właściwości żurawiny w stosunku do Escherichia coli odpowiadają superskładniki o nazwie proantocyanidyny (w skrócie PAC). Działają one antybakteryjnie przez przyczepianie się do włosków (fimbrii) bakteryjnych. W wyniku tego uniemożliwiają przyłączenie się tych bakterii do komórek błony śluzowej dróg moczowych. Przez ten mechanizm usuwane są wraz z moczem na zewnątrz. Co więcej, dowiedziono, że ekstrakty żurawinowe działają też na szczepy antybiotykooporne Escherichia coli. Dzięki temu leczenie żurawiną jest skuteczne także przeciw tym bakteriom, na które nie działają antybiotyki.
Kolejne eksperymenty dowiodły, że obecne w żurawinie PAC hamują wytwarzanie fimbrii u Escherichia coli. Zdjęcia wykonane mikroskopem elektronowym pokazały, że w obecności soku żurawinowego bakterie Escherichia coli zmieniają kształt, ulegają wydłużeniu (podobnie jak po działaniu antybiotyków) i tracą fimbrie. PAC skutecznie działa już przy stężeniu 75 μg/ml, co odpowiada wypiciu 1–2 szklanek soku żurawinowego. Teoretycznie tyle więc potrzeba go wypić, by powstrzymać infekcje.
Przeciw nawrotom
Ten, kto chorował na zakażenie dróg moczowych, wie, że jest to schorzenie, które lubi powracać. Powracające infekcje to zmartwienie zarówno pacjentów, jak i lekarzy. Wyjściem z tej sytuacji są stare, naturalne środki, przetestowane przez współczesną medycynę, takie jak picie soku z żurawiny właśnie. Potwierdzają to w badaniach Avorn i współpracownicy, którzy przeprowadzili badania na grupie 153 kobiet. Połowa z nich dostawała do wypicia dużą szklankę soku z żurawiny (300 ml) dziennie przez sześć miesięcy. Druga połowa badanych nie spożywała w tym czasie żurawiny w ogóle. Okazało się, że w grupie kobiet pijących sok żurawinowy częstotliwość nawrotów choroby była mniejsza nawet o połowę. Systematyczne picie soku z żurawiny zmniejszyło także konieczność stosowania antybiotyków u tych kobiet, które już zapadły na zapalenie dróg moczowych.
Podobne wyniki przyniosło badanie przeprowadzone przez Bailej i współpracowników w USA. Wybrano do niego kobiety w wieku 25–70 lat, które miały za sobą co najmniej sześć infekcji przewodu moczowego rocznie. Przez 12 tygodni dostawały dwa razy dziennie kapsułkę z 200 mg koncentratu soku żurawinowego. Żadna z kobiet nie miała infekcji w trakcie kuracji. Dwa lata później te kobiety, które dalej brały żurawinę, nadal takiej infekcji nie miały.
Sam więc widzisz, że żurawina w profilaktyce i leczeniu infekcji dróg moczowych jest niezastąpiona!
Zapobieganie chorobie wrzodowej
Opierając się na wynikach badań nad działaniem soku z żurawiny na bakterie Escherichia coli, naukowcy zbadali jego wpływ na bakterie Helicobacter pylori. Helicobacter pylori to urzęsiona pałeczka, którą obarcza się odpowiedzialnością za powodowanie takich chorób jak: zapalenie błony śluzowej żołądka, choroba wrzodowa żołądka, rak żołądka i beta-limfocytowy chłoniak żołądka. Zanim jednak te bakterie spowodują objawy chorobowe, muszą pokonać ochronną warstwę śluzową żołądka. Czy żurawina, podobnie jak w przypadku chorób przewodu moczowego, będzie uniemożliwiała przyczepianie się bakterii do nabłonka? Takie pytanie zadali sobie naukowcy. Okazało się, że tak! Badania pokazały, że związki zawarte w żurawinie mają właściwości powstrzymywania przyczepiania się Helicobacter pylori do błony śluzowej żołądka. Oznacza to, że żurawina może być pomocna w profilaktyce choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy oraz innych chorób wynikających z działalności H. pylori. Jesteś nosicielem H. pylori? Profilaktycznie zaproś żurawinę do swojej diety!
Wykorzystanie żurawiny w stomatologii
Z tego samego powodu, co wyżej opisany, związki aktywne w żurawinie mogą mieć zastosowanie w profilaktyce chorób zębów i przyzębia. Kluczową rolę w stanach zapalnych dziąseł i próchnicy zębów odgrywa płytka nazębna. A to nic innego jak warstwa bakterii i cukrów. Jeśli jest niedokładnie i niezbyt często usuwana, ulega mineralizacji. A wtedy problem w postaci kamienia nazębnego gotowy! Okazuje się, że sok z żurawiny hamuje przyczepianie się bakterii odpowiedzialnych za tworzenie się płytki nazębnej. Badania dowiodły, że codzienne używanie płynu do płukania jamy ustnej z dodatkiem związków pozyskiwanych z soku żurawinowego przez okres sześciu tygodni wyraźnie zmniejszyło płytkę nazębną u osób biorących udział w doświadczeniu.
Właściwości przeciwgrzybiczne
Już w 1968 roku naukowcy Swartz i Medrek zbadali działanie grzybobójcze na dziewięciu??? różnych typach grzybów powodujących choroby skóry: Candida albicans, Microsporum canis, Microsporum audouini, Microsporum gypseum, Trichophyton schoenleinii, Trichophyton rubrum, Trichophyton tonsurans, Trichophyton mentagrophytes, Epidermophyton floccosum. Badacze wykazali, że sok żurawinowy powstrzymywał wzrost ośmiu z dziewięciu badanych grzybów (wszystkie wyżej wymienione oprócz Candida albicans). [???ale powyżej jest wymienionych więcej niż dziewięc typów!!] tak niektóre napisałam dwa razy, już poprawione.
Właściwości przeciwwirusowe
Naukowcy Lipson i współpracownicy oceniali wpływ soku z żurawiny, pomarańczy i grejpfruta na antywirusową aktywność bakteriofagów T2 i T4 oraz na małpi wirus jelitowy rotawirus SA-11. Po upływie 60 minut od połączenia bakteriofagu T2 z sokiem pomarańczowym i grejpfrutowym (oddzielne próby) jego aktywność została zmniejszona o 25–30% w stosunku do grupy kontrolnej. Podobny wpływ wymienionych soków zaobserwowano w przypadku T4. Badania wykazały, że sok z żurawiny w ponad 90% wykazuje aktywność przeciwwirusową bakteriofagów T2 i T4. Efekt ten zauważalny był bardzo szybko, a jego skuteczność zależała od dawki soku oraz etapu adsorpcji cyklu replikacji wirusów. Sok zapobiegał w 20% infekcji rotawirusem SA-11 komórek wątroby małpy (MA-104). (cyt. za Gryszczyńska A.)
W profilaktyce chorób układu krążenia
Żurawina, podobnie jak czerwone wino, jest źródłem flawonoidów, które mają udział w profilaktyce chorób serca i układu krążenia. Należą do nich antocyjany, flawonole oraz proantocyjanidyny. Spożywanie tych związków hamuje proces tworzenia zakrzepów i powoduje rozszerzanie naczyń krwionośnych. Poprawia to krążenie krwi i zapobiega rozwojowi choroby wieńcowej. Jak wykazały badania, składniki soku żurawinowego zapobiegają utlenianiu frakcji LDL cholesterolu. W wyniku utleniania cząstki tej frakcji cholesterolu odkładają się w ścianach tętnic, prowadząc do ich stwardnienia, zgrubienia i zmniejszenia światła. To z kolei może powodować zawał lub udar. Sok z żurawiny zapobiega utlenianiu frakcji LDL cholesterolu, przez co jest mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego.
Działanie przeciwnowotworowe
Wielu naukowców uważa, że żurawina ma właściwości antynowotworowe i mogą mieć zastosowanie w walce z chorobami nowotworowymi oraz ich profilaktyce. W badaniach przeprowadzonych przez Sun i Liu wykazano, że ekstrakty otrzymane z owoców żurawiny hamują wzrost raka piersi MCF-7. Inne wyniki badań przeprowadzone przez Ferguson i współpracowników sugerują, że związki bioaktywne żurawiny hamują wzrost raka prostaty, zarówno androgozależnego jak i androgononiezależnego.
W innych badaniach przeanalizowano sok żurawinowy pod względem właściwości zapobiegania rakowi pęcherza moczowego u szczurów. Po chemicznym wywołaniu nowotworu u badanych zwierząt zaobserwowano, że u tych szczurów, którym podawano sok żurawinowy, rozrost nowotworu występował rzadziej i w mniejszym stopniu.
DAWKOWANIE ŻURAWINY
Nie ustalono jednorazowej oraz dobowej dawki stosowania żurawiny.
Najlepiej przebadaną postacią jest sok żurawinowy (najczęściej stosowane stężenie wynosi 25–35% zawartości czystego soku żurawinowego. Zalecane według źródeł amerykańskich dawki wahają się od 120 do 960 ml na dobę w dawkach podzielonych, trzy razy dziennie przy posiłku. Suchy ekstrakt z owoców żurawiny stosowany w postaci kapsułek zaleca się stosować w dawkach od 600 do 1200 mg/dzień, również w dawkach podzielonych dwa lub trzy razy dziennie.
Żurawina jest dobrze tolerowana przez większość ludzi, także dzieci. Dotychczas nie zanotowano poważnych objawów ubocznych po zastosowaniu wskazanych dawek owoców żurawiny oraz jej przetworów. Jedynie po wypiciu zbyt dużych ilości soku z żurawiny (tj. 3–4 l dziennie) mogą się pojawić dolegliwości żołądkowe i biegunka. Żurawina to kolejny (i ostatni już) opisany przeze mnie superprodukt o rewelacyjnych właściwościach i bezpieczny w stosowaniu.
Komu nie zalecam
Spożywanie produktów z żurawiny, w tym soku, może być niebezpieczne w przypadku osób przyjmujących leki przeciwzakrzepowe (np. warfarynę). Żurawina może nasilać działanie tych leków, co objawia się samoistnym krwawieniem. Jeśli należysz do takich osób, przed zjedzeniem żurawiny lub przetworów z niej pochodzących oraz wypiciem soku żurawinowego skonsultuj się z lekarzem.
Komu zalecam
- przy nawracających infekcjach układu moczowego, w celu wspomagania leczenia i profilaktyce
- w przypadku nosicielstwa Helicobacter pylori
- w celu wzmocnienia odporności
- w profilaktyce chorób krążenia
- w profilaktyce nowotworów
Artykuł pochodzi z książki Małgorzaty Różańskiej “Super Żywność, czyli Superfoods po polsku”, Wydawnictwo M, Kraków 2017.
 |
 |
Wypróbuj nasze przepisy z wykorzystaniem żurawiny:
5 leczniczych przepisów z żurawiny na 5 różnych problemów zdrowotnych
Skomentuj